WERSJA PREMIUM:


Tu jesteś:


Menu:

Internetowa Liturgia Godzin
Wesprzyj rozwój serwisu

Czytelnia

Rok liturgiczny

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2023


W ciągu rocznego cyklu Kościół wspomina całe misterium Chrystusa - od momentu Wcielenia przez Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie oraz Zesłanie Ducha Świętego aż po oczekiwanie na ponowne przyjście Chrystusa na końcu czasów. Rok liturgiczny rozpoczyna się zawsze od I Nieszporów I Niedzieli Adwentu, która przypada między 27 listopada a 3 grudnia. Cały rok liturgiczny składa się z następujących okresów:

Adwent

Adwent rozpoczyna się I Nieszporami I Niedzieli Adwentu i trwa do I Nieszporów uroczystości Narodzenia Pańskiego 25 grudnia (kończy się więc wieczorem 24 grudnia). Trwa od 23 do 28 dni i obejmuje 4 kolejne niedziele. Dzieli się na dwie odrębne części:

a. dni do 16 grudnia włącznie - wspominając pierwsze przyjście Chrystusa kierujemy nasze myśli i serca ku radosnemu oczekiwaniu Jego powtórnego przyjścia na końcu czasów. Dni powszednie w tym okresie przyjmują wszystkie obchody wyższe rangą (tzn. wspomnienia dowolne, obowiązkowe, święta i uroczystości);

b. dni od 17 do 24 grudnia włącznie - czas bezpośredniego przygotowania do uroczystości Narodzenia Pańskiego; w tym okresie w dni powszednie można obchodzić jedynie święta i uroczystości.

Niedziele Adwentu mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi obchodami liturgicznymi, nawet tymi w randze uroczystości. I Niedziela Adwentu przypomina nam o obietnicy powtórnego przyjścia Jezusa, II i III (zwana także Gaudete) mówią o postaci św. Jana Chrzciciela. Ostatnia, IV Niedziela Adwentu skupia naszą uwagę na osobie Maryi - Matki Boga.
W czasie Adwentu przypada zawsze jedna uroczystość - 8 grudnia obchodzimy uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.


Okres Narodzenia Pańskiego

Zaczyna się on od I Nieszporów uroczystości Narodzenia Pańskiego (wieczorem 24 grudnia) i trwa do niedzieli Chrztu Pańskiego (niedzieli po Objawieniu Pańskim). Uroczystość Narodzenia Pańskiego ma własną oktawę - jest jakby "przedłużona" na 8 kolejnych dni (do dnia 1 stycznia włącznie):

  • 26 grudnia obchodzi się święto św. Szczepana, pierwszego męczennika

  • 27 grudnia obchodzi się święto św. Jana, Apostoła i Ewangelisty

  • 28 grudnia obchodzi się święto świętych Młodzianków

  • 29-31 grudnia są dniami oktawy Narodzenia Pańskiego

  • w niedzielę przypadającą w oktawie Narodzenia Pańskiego obchodzi się święto Świętej Rodziny: Jezusa, Maryi i Józefa (w latach, w których Narodzenie Pańskie wypada w niedzielę, święto to obchodzi się 30 grudnia, bez I Nieszporów).

  • 1 stycznia, w ostatnim dniu oktawy, przypada uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi.
Niedziela między 2 a 5 stycznia to II Niedziela po Narodzeniu Pańskim. 6 stycznia obchodzi się uroczystość Objawienia Pańskiego. Niedziela po tym święcie to święto Chrztu Pańskiego, które kończy okres Narodzenia Pańskiego.


Wymienione wyżej okresy należą do tzw. cyklu Bożonarodzeniowego. Oprócz niego w roku liturgicznym istnieje jeszcze drugi cykl, dłuższy - cykl wielkanocny. Składa się on z dwóch części: Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego.


Wielki Post

Wielki Post trwa 40 dni i rozpoczyna się zawsze w Środę Popielcową. Jej data zależy od daty uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego. W Środę Popielcową kapłani na znak pokuty i umartwienia posypują nasze głowy popiołem. Do dobrego przeżycia tego czasu pomagają nam modlitwa, post i jałmużna. W niedziele Wielkiego Postu odprawiane są Gorzkie Żale, a w piątki - nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W tym okresie w liturgii nie odmawia się hymnu "Chwała na wysokości Bogu", "Ciebie, Boże, chwalimy" oraz aklamacji "Alleluja".
Wspomnienia obowiązkowe, przypadające w czasie Wielkiego Postu, można obchodzić jedynie jako wspomnienia dowolne. W tym czasie obchodzimy ponadto:

  • 4 marca - święto św. Kazimierza, królewicza

  • 19 marca - uroczystość św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny

  • 25 marca - uroczystość Zwiastowania Pańskiego
Do okresu Wielkiego Postu nie wlicza się sześciu niedziel, będących - jak w ciągu całego roku - bardziej radosnymi wspomnieniami Zmartwychwstania. Ostatnia niedziela Wielkiego Postu jest nazywana Niedzielą Palmową Męki Pańskiej. Rozpoczyna ona okres Wielkiego Tygodnia - czasu bezpośrednio poprzedzającego Święte Triduum Paschalne - święta wielkanocne. Wielki Post kończy się w Wielki Czwartek przed sprawowaną wieczorem Mszą Wieczerzy Pańskiej.


ŚWIĘTE TRIDUUM PASCHALNE

Święte Triduum Paschalne Męki i Zmartwychwstania Chrystusa jest szczytem roku liturgicznego.

Rozpoczyna się ono od Mszy Wieczerzy Pańskiej, sprawowanej wieczorem w Wielki Czwartek, ma swoje centrum w najbardziej uroczystej z liturgii - liturgii Wigilii Paschalnej w Wielką Noc, a kończy II Nieszporami uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego.
Te trzy dni stanowią jeden wspólny obchód liturgiczny; żadna z liturgii tych dni nie kończy się błogosławieństwem czy rozesłaniem. Kościół w sposób szczególny trwa w tym czasie przy Chrystusie, kontemplując tajemnicę Jego męki, śmierci i zwycięskiego powstania z martwych. Święta wielkanocne trwają więc od wieczora Wielkiego Czwartku (!).


Okres Wielkanocny

Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego jest obchodem ruchomym (patrz - Tabela świąt ruchomych). Wyznacza się ją na pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca (która przypada około 21 marca). Stanowi ona I Niedzielę Wielkanocną. Przez kolejnych 8 dni trwa oktawa uroczystości Zmartwychwstania. Jej ostatnim dniem jest II Niedziela Wielkanocna, czyli Miłosierdzia Bożego. Dni oktawy mają rangę uroczystości Pańskich.

Przez 50 dni po uroczystości Zmartwychwstania trwa Okres Wielkanocny, w którym Kościół raduje się ze zwycięstwa Chrystusa. W kościele obok ołtarza stoi paschał, baranek wielkanocny, figura Jezusa Zmartwychwstałego oraz krzyż z czerwoną stułą.
Czterdziestego dnia po Zmartwychwstaniu Pańskim, zawsze w czwartek, obchodzi się uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. W Polsce od 2003 r. jest ona przeniesiona na następującą po tym czwartku niedzielę - a więc na VII Niedzielę Wielkanocną. Dni powszednie po tej uroczystości aż do następnej soboty włącznie stanowią czas przygotowania i oczekiwania na Zesłanie Ducha Świętego - Pięćdziesiątnicę. Ta uroczystość kończy Okres Wielkanocny.

Dni powszednie od poniedziałku po II Niedzieli Wielkanocnej do soboty przed uroczystością Zesłania Ducha Świętego włącznie przyjmują wszystkie obchody liturgiczne wyższej rangi (wspomnienia dowolne i obowiązkowe, święta i uroczystości). W ciągu tych 50 dni radości przypada wiele ważnych świąt i uroczystości:

  • 23 kwietnia - uroczystość św. Wojciecha, biskupa i męczennika, głównego patrona Polski

  • 25 kwietnia - święto św. Marka, Ewangelisty

  • 29 kwietnia - święto św. Katarzyny Sieneńskiej, dziewicy i doktora Kościoła, patronki Europy

  • 3 maja - uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, głównej Patronki Polski

  • 6 maja - święto świętych Apostołów Filipa i Jakuba

  • 8 maja - uroczystość św. Stanisława, biskupa i męczennika, głównego patrona Polski

  • 14 maja - święto św. Macieja, Apostoła

  • 16 maja - święto św. Andrzeja Boboli, kapłana i męczennika, patrona Polski

  • 31 maja - święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.

Okres Zwykły w ciągu roku

Oprócz okresów mających własny charakter w roku liturgicznym pozostaje 33 lub 34 tygodnie. W tym czasie obchodzi się misterium Chrystusa w jego pełni, zwłaszcza w niedziele. Okres Zwykły składa się z dwóch części: pierwsza rozpoczyna się w poniedziałek po święcie Chrztu Pańskiego i trwa do wtorku przed Środą Popielcową (obejmuje około 4-6 tygodni). Powtórnie Okres Zwykły zaczyna się w poniedziałek po uroczystości Zesłania Ducha Świętego i kończy przed I Nieszporami I Niedzieli Adwentu. W ostatnią niedzielę roku liturgicznego obchodzi się uroczystość Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata.

W Okresie Zwykłym obchodzi się m.in. następujące święta i uroczystości:

  • 25 stycznia - święto Nawrócenia św. Pawła, Apostoła

  • 2 lutego - święto Ofiarowania Pańskiego

  • 14 lutego - święto świętych Cyryla, mnicha, i Metodego, biskupa, patronów Europy

  • 22 lutego - święto Katedry św. Piotra, Apostoła

  • poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego - święto Najświętszej Maryi Panny, Matki Kościoła

  • czwartek po Zesłaniu Ducha Świętego - święto Jezusa Chrystusa, Najwyższego i Wiecznego Kapłana

  • niedziela po Zesłaniu Ducha Świętego - uroczystość Najświętszej Trójcy

  • czwartek po uroczystości Najświętszej Trójcy - uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa

  • piątek po drugiej niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego - uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa

  • 24 czerwca - uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela

  • 29 czerwca - uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła

  • 3 lipca - święto św. Tomasza, Apostoła

  • 11 lipca - święto św. Benedykta, opata, patrona Europy

  • 22 lipca - święto św. Marii Magdaleny

  • 23 lipca - święto św. Brygidy, zakonnicy, patronki Europy

  • 25 lipca - święto św. Jakuba, Apostoła

  • 6 sierpnia - święto Przemienienia Pańskiego

  • 9 sierpnia - święto św. Teresy Benedykty od Krzyża, dziewicy i męczennicy, patronki Europy

  • 10 sierpnia - święto św. Wawrzyńca, diakona i męczennika

  • 15 sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

  • 24 sierpnia - święto św. Bartłomieja, Apostoła

  • 26 sierpnia - uroczystość Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej

  • 8 września - święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

  • 14 września - święto Podwyższenia Krzyża Świętego

  • 18 września - święto św. Stanisława Kostki, zakonnika, patrona Polski

  • 21 września - święto św. Mateusza, Apostoła i Ewangelisty

  • 29 września - święto świętych Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała

  • 18 października - święto św. Łukasza, Ewangelisty

  • 28 października - święto świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza

  • ostatnia niedziela października - uroczystość rocznicy poświęcenia własnego kościoła

  • 1 listopada - uroczystość Wszystkich Świętych

  • 2 listopada - wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych

  • 9 listopada - święto rocznicy poświęcenia Bazyliki Laterańskiej

  • 30 listopada - święto św. Andrzeja, Apostoła

Cykle czytań liturgicznych

W ciągu roku liturgicznego w trakcie liturgii czyta się znaczną część zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu. Ze względu na ich obfitość, niedziele, uroczystości i święta są oparte na cyklu trzyletnim, oznaczanym literami A, B i C (np. rok liturgiczny 2022/2023 był rokiem A, rok 2023/2024 to rok B, rok 2024/2025 - C, 2025/2026 - ponownie A itd.). Natomiast w dni powszednie Okresu Zwykłego używa się czytań z jednego z dwu cykli: I lub II. Cyklu I używa się w latach nieparzystych (np. 2021, 2023, 2025), cyklu II - w parzystych (2022, 2024, 2026).


Święta nakazane

Kodeks Prawa Kanonicznego nakłada na wszystkich wierzących obowiązek uczestniczenia w najważniejsze uroczystości liturgiczne w ciągu roku we Mszy świętej. Do tzw. świąt nakazanych należą:

  • wszystkie niedziele w ciągu roku

  • 1 stycznia - uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi

  • 6 stycznia - uroczystość Objawienia Pańskiego

  • czwartek po uroczystości Najświętszej Trójcy - uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa

  • 15 sierpnia - uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

  • 1 listopada - uroczystość Wszystkich Świętych

  • 25 grudnia - uroczystość Narodzenia Pańskiego

Lista ta obowiązuje od 30 listopada 2003 r. - zgodnie z dekretem Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 4 marca 2003 r. Na terenie Polski zniesiony został obowiązek uczestniczenia we Mszy świętej w trzy kolejne uroczystości:

  • 19 marca - uroczystość świętego Józefa

  • 29 czerwca - uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła

  • 8 grudnia - uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Zgodnie z kanonami 1247 i 1248 Kodeksu Prawa Kanonicznego, w święta nakazane wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy świętej i powstrzymać się od wykonywania tych prac i zajęć, które utrudniają oddawanie Bogu czci, przeżywanie radości właściwej dniowi Pańskiemu oraz korzystanie z należnego odpoczynku duchowego i fizycznego. Nakazowi uczestniczenia we Mszy świętej czyni zadość ten, kto bierze w niej udział, gdziekolwiek jest odprawiana w obrządku katolickim, bądź w sam dzień świąteczny, bądź też wieczorem dnia poprzedzającego.

Od 30 listopada 2003 r. przeniesiona została także uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego z czwartku VI tygodnia Okresu Wielkanocnego na VII Niedzielę Wielkanocną - tak, aby jak najwięcej osób mogło uczestniczyć we Mszy św. w tym dniu.


Dni pokuty

W roku liturgicznym istnieją również dni pokuty. W Kościele powszechnym są nimi wszystkie piątki oraz okres Wielkiego Postu. W piątki osoby powyżej 14. roku życia obowiązuje wstrzemięźliwość od spożywania mięsa, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość (patrz KPK, kanon 1251). Ponadto w Środę Popielcową i Wielki Piątek Męki Pańskiej, oprócz wstrzemięźliwości, osoby pomiędzy 18. a 60. rokiem życia obowiązuje także post ilościowy.


Ranga obchodów liturgicznych

Każdy dzień jest uświęcony przez liturgiczne czynności ludu Bożego, zwłaszcza przez Mszę świętą i Liturgię Godzin. W pierwszym dniu tygodnia, który nazywa się dniem Pańskim, czyli niedzielą, Kościół obchodzi misterium paschalne zgodnie z tradycją apostolską wywodzącą się od samego dnia Zmartwychwstania Chrystusa. Dlatego niedzielę uważa się za pierwotny dzień świąteczny.
W ciągu roku liturgicznego Kościół z szczególną miłością oddaje cześć Najświętszej Matce Bożej Maryi i przedstawia pobożności wiernych wspomnienia męczenników oraz innych świętych. Obchody liturgiczne zależnie od znaczenia, jakie się im przypisuje, dzielą się na: uroczystości, święta i wspomnienia.
Uroczystości zalicza się do dni głównych, a ich obchód rozpoczyna się wieczorem w dniu poprzednim od I Nieszporów. Obchód największych uroczystości: Zmartwychwstania i Narodzenia Pańskiego trwa przez osiem dni (oktawę).
Święta obchodzi się w granicach dnia naturalnego, nie mają zatem I Nieszporów.
Wspomnienia dzielą się na obowiązkowe i dowolne. Wspomnienia dowolne można obchodzić, ale można je też pominąć. Ponadto w soboty Okresu Zwykłego, w które nie wypada żaden wyższy rangą obchód, można obchodzić wspomnienie dowolne Najświętszej Maryi Panny.

Często zdarza się, że w jednym dniu przypada kilka obchodów liturgicznych. Niektóre z nich mogą obowiązywać jedynie na określonym terytorium (np. państwa, prowincji, metropolii, diecezji, miasta) lub w danej społeczności (w szczególności zakonu, stowarzyszenia życia apostolskiego czy instytutu życia konsekrowanego). Może być również tak, że w dniu, w którym powinno obchodzić się jakieś wspomnienie, przypada ruchome święto bądź uroczystość. W takich przypadkach o tym, który z tych obchodów jest celebrowany, decyduje Tabela pierwszeństwa dni liturgicznych.

Rozkład obchodów w roku liturgicznym reguluje kalendarz. Kalendarz ogólny jest ustanowiony na użytek całego obrządku rzymskiego, kalendarze własne dotyczą Kościoła miejscowego lub rodziny zakonnej. Bardzo wielu obchodów, które przeżywamy w Polsce, nie spotkamy uczestnicząc w liturgii w innym kraju (w szczególności dotyczy to np. obchodów związanych z patronami Polski, polskich diecezji i miast).
Przepisy dotyczące obchodów liturgicznych, ich rangi, sposobu ich ustalania oraz kalendarza liturgicznego zawarte są w "Ogólnych normach roku liturgicznego i kalendarza".



Zapraszamy do lektury następujących tekstów:


Więcej informacji o roku liturgicznym, jego strukturze i nowej wersji przykazań kościelnych znajdziesz m.in. tutaj:

Więcej informacji:

Kliknij tutaj - książka w księgarni Gloria24.pl
Kliknij tutaj - książka w księgarni tolle.pl
Kliknij tutaj - płyta CD Audio / MP3, audiobook
Kliknij tutaj - strona w Internecie


Rok liturgiczny

Komisja Episkopatu Polski ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza
Benedykt XVI
Chrystus daje ludzkości niezawodną nadzieję
Katecheza z I Niedzieli Adwentu 2009
ks. Bogusław Nadolski
Jak kształtował się rok liturgiczny
Wiesława Dąbrowska-Macura, ks. Artur Stopka
Rok, który zaczyna się w grudniu
bp Stefan Cichy
Od Adwentu do Adwentu w rytmie roku kościelnego
Wiara.pl
Kolory szat używanych w liturgii
Wiara.pl
Rok liturgiczny czy kościelny? Jak liczono czas
Wiara.pl
Rok liturgiczny Kościoła
Wiara.pl
Struktura roku kościelnego
Wiara.pl
Treść dogmatyczna roku kościelnego
Wiara.pl
Znaczenie duszpasterskie roku kościelnego
Wiara.pl
Źródła tekstów liturgicznych
Wiara.pl
Rok, który zaczyna się w grudniu - komentarz
Wiara.pl
Zdarzyło się naprawdę
Wiara.pl
Polskie nazwy miesięcy i dni tygodnia
Opoka
Rok kościelny
ks. Tomasz Bać
Jezus Chrystus w roku liturgicznym
ks. Janusz Stańczuk
Rok liturgiczny także w domu
 
Ewa Ferenc
Polskie tradycje świąteczne

Książka barwnie przedstawia zwyczaje i tradycje świąteczne, od wieków pielęgnowane w domach Polaków, wyjaśnia symbolikę gestów, słów i rzeczy. Wprowadza w mistyczny nastrój świąt. Rok liturgiczny, porządkujący czas naszych przodków, jest pełen niezgłębionych treści. I jak pisał Andrzej Kijowski: "W roku liturgicznym nie ma zwyczajnych dat. I to jest piękne, i czas nabiera wartości, rytmu, jest pełen tajemnic i znaków..."

Nowe sformułowanie przykazań kościelnych

Konferencja Episkopatu Polski
List na temat przykazań kościelnych (2003)
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakrementów
Dekret z 4 marca 2003 r.
w sprawie świąt zniesionych w Polsce
ks. Adam Łach
Kiedy wstrzemięźliwość, kiedy post?
ks. Paweł Maciaszek
Święta kościelne
ks. Krzysztof Kosek
Posty nakazane zachowywać
ks. Ryszard Kamiński
Kiedy obowiązuje post?
ks. dr Wojciech Przeczewski
Nowy rok... liturgiczny?
Wojciech Żmudziński SJ
Piąte przykazanie kościelne

Wyślij do nas maila

STRONA GŁÓWNA
TEKSTY ILG | OWLG | LITURGIA HORARUM | KALENDARZ LITURGICZNY | DODATEK | INDEKSY | POMOC
CZYTELNIA

© Copyright by Konferencja Episkopatu Polski i Wydawnictwo Pallottinum